Trường Đại học Hà Tĩnh - HaTinh University

Ánh nắng mặt trời và mỹ phẩm chống nắng, chống sạm da

Một trong những nguyên nhân gây nám được các bác sĩ da liễu nói đến là hiện tượng nội tiết trong cơ thể người phụ nữ bị rối loạn. Ở lứa tuổi trên 25, làn da của người phụ nữ bắt đầu bước vào thời kì lão hoá, chịu ảnh hưởng từ bên trong cơ thể và ngoài môi trường mạnh hơn, tâm sinh lý bị xáo động mạnh, trong đó có tác động của ánh sáng mặt trời dẫn đến chứng sạm da lâu dài. Tia tử ngoại (tia UV) kích thích sắc tố đen melanin hình thành nhiều hơn bình thường và biến thành những vết nám không tan trên biểu bì, các nhà chuyên môn gọi đây là hiện tượng lạm tiết hắc tố.

1. Ảnh hưởng của tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời

Ánh nắng mặt trời làm cho tế bào da bị kích thích, hoạt động tích cực hơn để bảo vệ thân nhiệt, bài tiết và chống đỡ, hình thành những chất tạo độ ẩm cho da như các loại axitamin, chất béo, chất nhờn ở tầng cơ mỡ, vitamin D giúp da phát triển khoẻ mạnh và chống lại sự xâm nhập của vi trùng và vi khuẩn. Da sẽ bị khô, bị xanh xao nếu không được tiếp xúc với ánh sáng (như ở trong hầm tối lâu ngày...). Ngược lại, nếu ở ngoài nắng trên 3 giờ, làn da sẽ bị bỏng rộp, bị lột da nếu thiếu biện pháp ngăn ngừa hữu hiệu.

Tỷ lệ người bị ung thư da do ánh nắng ở Mỹ rất cao so với châu Á. Theo thống kê của Hội Da liễu Mỹ thì số người bị tác hại trực tiếp của tia tử ngoại cần được chữa trị lâu dài hiện nay lên đến 12 - 15 triệu người, gấp 2 lần ở châu Âu và 10 lần ở châu Á. Hiện tượng viêm da mãn tính xuất hiện nhiều ở những vùng có ánh nắng gay gắt và tầng ozon bị thủng hoặc mỏng đi do khí thải.

Tia tử ngoại chiếu vào da gây hại cho tầng cơ mỡ, làm cho da mất độ căng và độ đàn hồi, vì vậy da bị nhăn, teo và làm tăng các hắc tố da, đối với những người lớn tuổi thì tạo thành những vết sạm rất khó tan, đọng lại trên biểu bì ngày càng nhiều và vô cùng khó chữa, tia tử ngoại cũng có thể gây ung thư da rất nguy hại.

2. Làm trắng da và chỉ số chống nắng

Gần đây, khi phát hiện khả năng bị tai biến vì ánh nắng mặt trời, rất nhiều sản phẩm dưỡng da đến trang điểm (phấn hồng, son môi...) đều có ghi chỉ số chống nắng, kí hiệu là SPF (Sun Protection Factor)trên bao bì để khách hàng dễ lựa chọn.

SPF là chỉ số biểu thị mức độ chống nắng mà sản phẩm đó có thể phát huy. Chỉ số SPF càng cao thì khả năng chống nắng, bảo vệ làn da càng lớn, ví dụ:

- SPF 30: chống nắng 300 phút.

- SPF 50: chống nắng lên tới 500 phút

-  Độ SPF lí tưởng cho người bình thường là 30 để chống lại 97% các tia tử ngoại từ ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên dù kem chống nắng có SPF cao hơn, vẫn cần phải thoa lại kem sau 2 tiếng đi ngoài nắng, hay sau khi xuống nước hoặc khi đổ mồ hôi nhiều.

Những hãng mỹ phẩm nổi tiếng của thế giới như Lancôme (Pháp), Elizabeth Arden (Mỹ), Clinique (Mỹ)...đều chọn chỉ số chống nắng từ 8 - 15, đây là những chỉ số chống nắng rất thấp vì các nước này ở vùng ôn đới. Ở các nước nhiệt đới chỉ số SPF phải từ 28 - 32 mới đủ sức ngăn cản tác dụng của ánh nắng. Thời gian ánh nắng gay gắt nhất là từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều, vì vậy việc bảo vệ tích cực trong khoảng thời gian này là vô cùng quan trọng, nên đội nón, mặc quần áo chống nắng và chọn kem trang điểm, phấn hồng hay son môi có chỉ số chống nắng cao (28 - 32). Bên cạnh đó, bột màu trong mỹ phẩm trang điểm cũng là nguyên nhân gây nám do làn da bị cảm quang dễ bắt nắng, vì vậy việc chọn màu để trang điểm cho ban ngày (màu nhạt) và cho ban đêm (màu đậm) cũng khác nhau. Mặt khác, hương liệu pha chế trong mỹ phẩm cũng không kém phần tác hại, nước hoa và hương liệu mạnh có thể làm cho da khô và cháy nám.

Thị trường mỹ phẩm hiện nay tràn ngập những sản phẩm "làm trắng da" (whitening) với nhiều xuất xứ và không rõ thành phần hoạt chất cụ thể. Để làm trắng da, nhiều nhà sản xuất dùng những chất có tác dụng tẩy lột cực mạnh như sáp ong (bee wax), corticoid và các dẫn xuất từ họ hoá chất này (chất chống viêm) và gần đây sử dụng axit trái cây (alpha hydroxy acid) với hàm lượng cao trong các loại kem dưỡng da. Đánh đúng tâm lý ước muốn có một làn da trắng mịn của phụ nữ, không ít các nhà sản xuất lạm dụng những hoạt chất này để quảng cáo tác dụng diệu kì, gây ấn tượng bằng hình ảnh cực kì sinh động, trong khi đó việc tẩy trắng, xoá vết nám trên da bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, có khi phải điều chỉnh nội tiết bằng hoóc - môn nhân tạo  hoặc thậm chí thay đổi nếp sinh hoạt, chế độ ăn uống nghỉ ngơi và có tâm lý ổn định.

Chế phẩm "làm trắng da" trong mỹ phẩm hiện đại bao gồm những sản phẩm lột (peeling), lột tẩy (cleaning hay cleasing), điều hoà chống lạm tiết hắc tố, chống sự xâm nhập của tia tử ngoại và bổ sung vitamin C, A, E. Đối với phụ nữ lớn tuổi, hiện tượng rối loạn hoóc - môn xẩy ra khá phổ biến, thúc đẩy quá trình lão hoá da nhanh hơn, trên mặt bắt đầu xuất hiện những nốt sạm đen hay nâu rõ rệt. Do đó, việc chăm sóc da nhằm ngăn chặn tiến trình xuất hiện vết nám trên mặt không những rất cần thiết mà còn là cấp bách, mọi cách đối phó với tình trạng này một cách nóng vội, thiếu hiểu biết, thậm chí tự đoán theo tưởng tượng có thể mang lại những hậu quả khôn lường cho làn da. Làn da đẹp là làn da sáng, tươi tắn, việc chăm sóc cần được nghiên cứu kĩ lưỡng, kết hợp chương trình chăm sóc ngày và đêm cụ thể, tránh dùng mỹ phẩm theo lời đồn đại.

3. Các sản phẩm chống nắng

Để chống lại sự xâm nhập của tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời, nhiều hoá chất chống nắng đã được tổng hợp và đưa vào sử dụng, phổ biến nhất là titan oxit (TiO) và titandioxit (TiO2). Nhằm tăng cường chỉ số SPF, nhiều nhà sản xuất còn pha chế nhiều loại hoạt chất gây tác dụng phụ làm giảm sự tác dụng của các chất làm hỏng lớp da non, gây chứng teo cơ... Khuynh hướng trở về với dược thảo, hoạt chất thiên nhiên đi từ công nghệ sinh học, có độ an toàn cao ngày càng chiếm ưu thế. Để bảo vệ da không bị ăn nắng, một số nhà sản xuất, đặc biệt là Nhật Bản chú ý đến nguồn dược liệu từ cây cỏ như tinh dầu cám gạo,  ngọc trai, các chất chiết từ cam thảo, tía tô, mướp đắng...để nâng cao khả năng chống nắng của mỹ phẩm. Việc bổ sung những chất này và các vitamin A, C, E rất cần thiết để chống lão hoá, làm chậm đi sự tạo hắc tố trong tế bào da.

Những hoạt chất chống bắt nắng và dưỡng da đã được các hãng mỹ phẩm sử dụng có thể kể đến dưới đây:

            - Hoạt chất phản xạ tia tử ngoại như TiO2, vitamin C, tinh dầu cám gạo...

            - Hoạt chất phân tán ánh sáng chống nhăn và gây hắc tố da như tinh dầu cám gạo, cam thảo, dầu lô hội...

            - Chống viêm do tác dụng của tia tử ngoại và làm tươi mát cho da như proline, shikonin...

            - Nuôi da, làm da tươi mát và cân đối độ ẩm như chất chiết từ nhau thai, một số chiết xuất từ gan cá mập...

            - Hoạt chất làm căng, tạo đàn hồi cho da như collagen, squallane...

            - Các loại vitamin chống lão hoá (vitamin E), làm tươi da và chống viêm (vitamin C).

Những hoạt chất nêu trên có thể thay đổi tuỳ từng hãng sản xuất, ví dụ sản phẩm làm trắng da của Shiseido (Nhật) lấy arbutin làm hoạt chất chính, hãng Heartland dùng vàng kết hợp với dược thảo để tẩy nám, hãng Estee Lauder (Mỹ) lại sử dụng AHA, hãng Lancôme (Pháp) dùng vitamin A, trong khi đó những hãng của Thuỵ Sỹ như La Praie lại dùng các chất trích li từ nhau thai...Vì thế, các bạn gái có thể tự chọn cho mình một sản phẩm thích hợp sau khi đã thử kem rất cẩn thận. Một trong những tiêu chí để chọn lựa sản phẩm là sự kích ứng hay mức độ gây dị ứng, nói cách khác là độ an toàn đối với da có được đảm bảo hay không. Trên thực tế đã có nhiều người bị cháy nám nghiêm trọng khi sử dụng các loại kem dưỡng da vì không chọn đúng sản phẩm thích hợp.

4. Những nguyên nhân gây nám da

            Không thể chống nám hay tẩy nám một cách có hiệu quả khi chưa biết rõ nguyên nhân. Những nguyên nhân gay ra nám, sạm da có thể tóm tắt như sau:

            - Rối loạn hắc tố Melanin do ánh nắng mặt trời hay do nội tiết sinh ra, đặc biệt đối với phụ nữ sau 25 tuổi.

            - Trường hợp mang thai hay vào thời kì tiền mãn kinh thường bị nám ở hai bên gò má.

            - Sử dụng hoá chất lột tẩy trong kem, thuốc đặc trị không đúng qui định.

            - Sử dụng thuốc trị mụn quá mạnh, nặn bóp hay hay hút mụn thường gây thương tích cho da.

            - Khi uống một số loại thuốc nam, thuốc đông y có nhiều loại cây, rễ, vỏ chứa độc tố đặc biệt là loại thuốc "xổ độc" thường thấy ở Việt Nam.

            - Rối loạn nội tiết gây ra khi uống thuốc ngưà thai, đặt vòng tránh thai...

            - Thiếu chăm sóc hay do sử dụng mỹ phẩm màu (trang điểm), nước hoa chất lượng kém.

5. Cách sử dụng và biện pháp hữu hiệu chống nám

5.1. Nên chọn kem chống nắng phù hợp nhất với đặc điểm da. Với da dầu, nên chọn dạng gel SPF 15/UVA 8 không nhờn. Nếu là da khô thì nên dùng xịt chống nắng với chỉ số tương tự. Nếu da sạm nám, chị em nên chọn kem chống nắng, trị nám và tẩy trắng da SPF 20/UVA 10. Còn với da nhạy cảm, sản phẩm thích hợp là kem chống nắng SPF 60/UVA 16 không chứa chất bảo quản và tinh dầu.

5.2. Làn da có thể chịu đựng ánh nắng trong một giới hạn cho phép. Vượt quá giới hạn đó thì không một loại kem chống nắng nào có thể bảo vệ được da dù đó là loại kem chống nắng tốt nhất trên thị trường đi chăng nữa. Ví dụ, trung bình da bạn chịu nắng được 10 phút. Chỉ số SPF của loại kem bạn đang sử dụng là 30. Như vậy, sau 300 phút, tức 6 giờ, (lấy thời gian chịu nắng nhân với chỉ số SPF) đi nắng, lớp kem mà bạn thoa sẽ hết tác dụng. Nên dành thời gian tìm hiểu và lựa chọn kem chống nắng tốt nhất cho da

5.3. Các chỉ số SPF cao từ 60 – 100 chỉ nên sử dụng ở những vùng da đặc biệt cần có sự bảo vệ tối ưu (không nám hay dị ứng nắng). Vì vậy, chúng ta thường mắc phải sai lầm khi nghĩ rằng chỉ số cao sẽ được bảo vệ lâu và tốt hơn mà không biết rằng da đang bị tổn thương.

5.4. Để tránh hiện tượng sạm da, và để chống nguy cơ ung thư da, cần dùng kem chống nắng khi ra ngoài, tốt nhất là 20 phút trước khi đi ra ngoài. Thoa kem đều trên da, tốt nhất là để lại một lớp kem láng mịn.

5.5. Da mặt, da cổ và mu bàn tay là những nơi dễ bị tổn thương hơn những phần da khác trên cơ thể. Vì vậy, bạn nên dùng kem có công thức riêng cho phần da này.

5.6. Hiệu quả của kem chống nắng tốt nhất là khi bạn sử dụng đủ liều lượng. Thông thường, chúng ta chỉ sử dụng khoảng 1/4 lượng cần thiết, cho nên hiệu quả của kem SPF30 sẽ giảm xuống chỉ còn SPF7. Nếu lớp kem quá mỏng, khả năng bảo vệ da sẽ không tương đồng với chỉ số chống nắng ghi trên nhãn.  

5.7. Khi đi biển, đi bơi hay làm việc liên tục dưới ánh nắng mặt trời, bạn nên thoa một lớp kem chống nắng trước khi thoa tiếp lớp kem hay phấn nền có cùng tác dụng. Đặc biệt các loại kem tạo làn da nâu khi tắm nắng không có tác dụng chống tia UV, do đó nếu muốn chống ung thư da cũng cần phải sử dụng kem chống nắng. Khi đi biển, kem chống nắng sẽ có tác dụng tốt nhất khi kết hợp với một lớp kem hay phấn nền.

5.8. Nên thoa lại kem sau mỗi 2giờ – và thường xuyên hơn khi đi bơi hoặc chơi thể thao. Tốt nhất là nên bôi kem chống nắng thường xuyên khi ở ngoài nắng, ít nhất là 2giờ/lần. Nếu là bơi lội hoặc ra mồ hôi thì cần phải bôi lại kem chống nắng ngay khi lên bờ.

5.9. Kem chống nắng có tác dụng tốt nhất trong khoảng thời gian từ 6 tháng đến 1 năm kể từ khi mở nắp. Ngoài ra, nên chú ý hạn sử dụng ghi trên vỏ và nhớ bảo quản kem chống nắng nơi thoáng mát, nắp luôn đóng chặt.

5.10. Khi mua mỹ phẩm chống nắng, ngoài vấn đề chú ý chọn thương hiệu uy tín, cần chú trọng các yếu tố như độ bám chắc, không trôi, không lem của mỹ phẩm để chọn được loại kem chống nắng tốt nhất cho mình.

5.11. Đối với những phụ nữ đang bị nám da thì nên chọn cho mình những sản phẩm kem chống nắng tốt nhất có tác dụng điều trị nám hiệu quả, như Kem chống nắng trị nám NeoStrata Brightening Cream SPF 15. Không chỉ chống nắng từ bên ngoài, chúng ta cũng cần phải chống nắng từ bên trong – vốn có hiệu quả lâu dài hơn. Viên uống Primo Whitening Essence là hình thức chống nắng tốt nhất từ bên trong, không chỉ giúp tăng cường collagen, ngăn ngừa nếp nhăn cho da mà còn có tác dụng chống nắng an toàn và hiệu quả nhờ thành phần chiết xuất từ cây dương xỉ. Bên cạnh đó nó còn cải thiện tình trạng mất nước qua da và làm chậm quá trình lão hóa. Làn da được bảo vệ an toàn trước tác động của tia cực tím có trong ánh nắng mặt trời, giảm mờ đốm nâu và vết thâm nám, cung cấp dưỡng chất giúp da khỏe mạnh từ bên trong – giúp trắng da toàn thân. Sự phối hợp giữa kem chống nắng tốt nhất cho da và viên uống Primo Whitening Essence sẽ là sự đảm bảo cho một làn da khoẻ khoắn, trắng mịn.

6. Kết luận

Khi đã bị nám da, chúng ta nên bình tĩnh suy xét những yếu tố có thể gây nám cho mình. Cách khắc phục tốt nhất, an toàn nhất là hỏi ý kiến và lời khuyên của bác sĩ hay chuyên gia mỹ phẩm có uy tín và chuyên môn cao. Nên kết hợp hai phương pháp: lấy đi vết nám hiên có bằng các loại kem tẩy nám và làm trắng da, đồng thời nuôi dưỡng lại da, ngăn chặn hắc tố lạm tiết, điều hoà nội tiết trong da. Hiện nay chưa có một sản phẩm nào có tác dụng tức thời có thể tẩy nám ngay mà chỉ có những sản phẩm làm trắng da với thời gian từ 3 - 6 tháng tuỳ theo mức độ đậm nhạt và nguyên nhân gây ra. Phương pháp điều chỉnh lại hooc - môn bằng uống thuốc và xoa chỉ có thể thực hiện theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa hay tẩy nám bằng tia laser chưa thể ứng dụng rộng rãi được và có thể gây tai biến bất ngờ.

Nám da hay bị "đồi mồi" trên thân thể ở người nhiều tuổi là việc bình thường, vì vậy tránh chạy theo những những lờ đồn đại, quảng cáo phô trương để gây những tai hại khó lường. Các bạn gái đừng để bị xấu đi do thiếu hiểu biết và nhẹ dạ. Một làn da đẹp, tươi trẻ là một phần của hạnh phúc cuộc sống.

Nguồn bài viết:

1. PGS.TS Nguyễn Quốc Thắng (2015). Ánh nắng mặt trời và mỹ phẩm chống nắng, chống sạm da. Công Thông tin điện tử Sở KH&CN Hà Tĩnh
2. http://chuthapdo.org.vn/phuong-phap-chon-kem-chong-nang-ngan-ngua-nam-da-tot-nhat-724.html
3. http://hoahocngaynay.com
4. http://aladin.com.vn/product-tag/lancome/?gclid=CNbO0NfR-8sCFQqbvAod8xIG0w
5. https://vn.strawberrynet.com/makeup/elizabeth-arden/
6. http://plandosee.com.vn/vi/kem-duong-trang-da-mat-silky-white-cream-hieu-qua-an-toan.htm

• Trang trước
• Trang sau